Abdullah Esen
DI “ ÊVARA PERWANEYÎ “ DE EVÎNDARÊ
Şewe gama ke roşnake ( lemba ) yena tavistiş, pelpelikiy
yenê çaqirneyê aye peyase kenê. Sey dinyaya ke dormareyê rojî ra bigêro eno
hawa, çerxa xo domnenê. Çiray merdişê înan nêyeno înan vîrî ra. Semeda ke
evindarê roşnê yê, mergê xo dekenê xo çiman verî ra, peyaseyê xo domnenê. Xora
yeno vatişî ke emrê înan zaf kilm o, tira pey mirenê. Pelpelikanê şandî ra zî
perwane yeno vatiş .
Nûştox Bextiyar Elî hêmaya pirtûka xo ya “ Evara
Perwaneyî” bi hêmaya perwaneyan reyde
risnayo. Heta nûştox semeda wandoxanê xo bare ra girêdo, nameyê lehenga xo
kerdo “ Perwane” yewna lehengê xo ( Rezayê Dilxweş ) dayo bawerkerdişî “ Nemeyê
ma perperik o, nemeyê bin zî mêrdim o”. O zî sey ke angaşta xo biselimino, xo rê perriy viraştiy, firayo.
Dima, xo birdayo, birîndar biyo .
Gama ke romane wanenê, helbet çiyêki yeno kê vîrî ra. Eceba
mabeynê perperikan û mêrdiman çi têkilî est a. Rayna kê veynenê heme rûpelanê
pirtûke de şewe perwanêy, roje zî pelpelikiy firrenê .
Ferîdunê Melek verî bi pêserkerdişê yan seydkerdişê pelpelîkanî
ra mijûl o, eno çî xo rê kerdo sey tibhe. Gama ke raştê Perwane yeno, aye ra
hes keno, fek eno tibheyî ra veradano. Wexte ke şonê koyê aseyî, evîndarêya ey
û Perwane qedêna, rayna dest bi tibheyê xo keno. Gama ke Perwane yena bi destê
biranêy xo yena kiştiş, a şandî de zî perperîk warenê .
Kê di miyanê labirentanê pirtûke de veynenê ke, perwanêy bi şandî reyde hameyê
girêdayîş. Evîndarêya înan di tariyê miyanî de roşne veynayiş a. Nûştox vateya evîn û yewbînanî ra
heskerdiş, senî ke perwanêy bi eşqê xo risiyaşê roşne reyde mirinê, enewa
lehengêy romane zî zafêr an yenê kiştiş an zî bêtarî ra vin benê. Eyta de, di
tariyê de rewşa şarê welatî hameyo nîşan
kerdiş. Xora di civata rojxilata miyanên de evîndarê çiyêki limiteye ya. Ma di
ena erdnigarê de evîna xo bi limneyê ciwiyenê. Cayêki asayî çin o ke xortiy
evindara xo reyde têpole de, yewbînan reyde hestanê xo sey riwalan biheriknê,
wateya ciwi yewbînan ra bidê şinasnayîş. Wesarê hestanê kesan an bi civatî ra
an zî pergala sazbiyeyê reyde hameyo girêdayîş.
Mêrdim di lete yo ena behreme de. Leteyo yewin mêrdime yo,
ayo bîn zî pelpelîk o. Leteyo yewin bi keyenşopêya civatî ra hameyo fetişnayîş,
leteyo diyin zî bi hêst û waştişanê mêrdiman ê azadîwazî yo. Nesredinê Behnxweş
semeda hêviyanê xo enewa vano : “ Ti cayêki
çin o ke pergala malbatî , barex û şeytanî evîndaran yewbînan ra ciya
nêkerdo, ganî bexçeyêke înan ê azadî bibo, ganî hêgayêki semeda eşq zî bibo . “
Peynîya peynî de leteyo pelpelîk hinî bi zordariya civatî ra
deyax nêkeno, rayir keweno şiweno cayêki asê de toximê waştiş û evîndarê xo
vila keno. La toxime çendêki ra dim bê zordestê û nêweşiyanê civatê debar
nêkeno, beyarê azadî de pûç beno. Gama kê ney çî hesênê, yeno kê vîrî ra gelo
seba çi evîna înan ney hêgayê azad, şen nêbi vilik û guliy aye bêyarî, nexş nêkerd, çendêki wext viyert
çilmisiyay. Helbet, semedê ney çî est o. Seba ke evîn û heskerdişê înan,
heniyanê civatî ra zeyeyo. Bi pergala civatî ra girêdaye yê .
Gama kê
civata ena romane ra bihevnê kê pêhesênê ke; civate heta kê vacê di bin zextê
olî de ya, dormareyê civatî bi lecê henzar serran reyde hameyo çeqirnayîş.
Mêrdimiy bi heqanê takesî ra bêbare yê. Sey perwaneyanê şewe roşne zî înan
nêyaseno. Kamêki pey roşnê ke tira aseno ra şiyêro, cade an yeno ricmkerdiş yan
zî mecbûr maneno ney beyarê ke pirtûka olî tira wanê bihûşte terk keno. Xora di
peyniya behreme de lehengiy an mirenê yan zî bêdews û bêveng werte ra vin binê
.
Berheme de evîn û eşq enewa yeno şîrove kerdiş; “ Raybero
çimzeng enewa vano ‘ Axir eşq heme çî ra taloketir o, eşq enewa kena mêrdimî ke
kê herûnda homayî de, veynayişê aşm, estare û rindeyê gêrenê. Persgiraya evin
aye ya ke, kê çendêki hewnan veynenê, kê xo vîr kenê, kê dinya vîr kenê. Hertim
xemginêya xişn peynî de yena, çimkî ez zana ke evîna bi bextiyar çin a, evîna
bi bextiyarê evînêki merdeye ya. ‘ Nesredinê Bêhnxweş enawa ey verpersneno
: Senîwa evîna bi bextewar çin a, evîn
bi xo bextewarê ya. ‘ Ciwano wirdîroş enewa vano : ‘ Nê, Nesredînê Bêhnxweş,
eşq xeyal o, eşq xeyalêkêk ecêb o derbareyê maşuq …..’
Xora xeyal çinêbo, hêvîkerdiş çinêbo aye wexte eşq zî nêviraziyeno. Enê termiy pêro di
ferhengê evîndarê de wayirê vate yê. Evîn û heskerdiş bi se serran reyde hameyo
ciwiyeyiş, şirovekerdiş. La gama kê ripelanê ena behreme ra hewnenê, kê
pêhesênê ke heme lehengiy goreyê xo evîne şirove kenê. Heta Ferûdînê Melek de
evîn; fekveradayîşê heme çiyî yo, heta Perwane de; evîn demkî ya, heta Govend
de; xo newe ra afirnayişo, heta Midyaye de rindêya aşm hesiyayiş o, heta
Nesredînê Behnxweşî de ceribnayiş o, …..ûey.
Êvara Perwaneyê
Elî Bextiyar
Abdullah Esen
Kulûba Xwendinê Ya Diyarbekir
(Ev nivîs di Kovara w.de hatiye
weşandin)
